İstanbul, tarih boyunca birçok depremle sınanmış bir şehir olmuştur. Ancak, 10 Eylül 1509’da meydana gelen deprem, şehrin hafızasında “Küçük Kıyamet” olarak yer etmiştir. Bu deprem, sadece İstanbul’u değil, Marmara Denizi çevresindeki birçok yerleşim yerini de derinden etkilemiş, binlerce insanın hayatını kaybetmesine ve şehrin büyük ölçüde tahrip olmasına neden olmuştur. Bu makale, 1509 İstanbul Depremi’nin nedenlerini, etkilerini ve sonrasında yaşananları belgesel bir üslupla aktarmayı amaçlamaktadır.
Depremin Şiddeti ve Etki Alanı:
1509 depreminin büyüklüğü, farklı kaynaklara göre değişmekle birlikte, 7.2 ile 8.0 Mw arasında olduğu tahmin edilmektedir (Stein & Sevilgen, 2025). Depremin merkez üssü Marmara Denizi’nde, Prens Adaları yakınlarında bulunuyordu (Ambraseys, 2009). Deprem, İstanbul’un yanı sıra Edirne’den Bolu’ya kadar geniş bir alanda hissedilmiş, hatta Viyana ve Kahire gibi uzak şehirlerde bile kayıtlara geçmiştir (Öncel, 2014).
İstanbul’daki Yıkım:
Deprem, İstanbul’da büyük bir yıkıma neden olmuştur. Yaklaşık 4.000 ila 13.000 kişinin hayatını kaybettiği tahmin edilmektedir (Vikipedi, t.y.). Binlerce ev, cami, hamam ve diğer yapılar yerle bir olmuştur (Daily Sabah, 2020). Topkapı Sarayı da depremden zarar görmüş, Sultan II. Bayezid ve birçok kişi şehri terk etmek zorunda kalmıştır (İstanbul 1509 Earthquake: Catastrophe of the Past and Warning for the Future, 2025). Fatih Camii, Beyazıt Camii ve Ayasofya gibi önemli yapılar da hasar görmüştür (Evliya Çelebi, 2024). Galata Surları ve Galata Kulesi de depremden etkilenmiştir (istanbultarihi.ist, t.y.).
Tsunami:
Deprem, Marmara Denizi’nde tsunamiye neden olmuştur (NCEI Hazard Tsunami Event Information, t.y.). Deniz seviyesi yükselmiş, kıyı şeridindeki yapılar sular altında kalmıştır. Tsunami, Beyazıt Meydanı’na kadar ulaşmıştır (Öncel, 2014).
Deprem Sonrası Salgınlar ve Yangınlar:
Depremin ardından İstanbul’da salgın hastalıklar ve yangınlar baş göstermiştir. Yıkılan binaların enkazı altında kalan cesetler ve temiz su kaynaklarının zarar görmesi, salgınların yayılmasına neden olmuştur (EFFECTS OF EARTHQUAKES ON ISTANBUL’S SOCIAL LIFE, t.y.). Ayrıca, depremde çıkan yangınlar, şehrin tahribatını daha da artırmıştır (Evliya Çelebi, 2024).
Yeniden İnşa Çalışmaları:
Depremin ardından İstanbul’un yeniden inşası için büyük bir çaba sarf edilmiştir. Sultan II. Bayezid, yaklaşık 40.000 kişinin katılımıyla büyük bir yeniden inşa çalışması başlatmıştır (İstanbul 1509 Earthquake: Catastrophe of the Past and Warning for the Future, 2025). Şehirdeki hasarlı yapılar onarılmış, yeni binalar inşa edilmiştir. Yeniden inşa çalışmaları yaklaşık iki yıl sürmüştür (Öncel, 2014).
Sonuç:
1509 İstanbul Depremi, şehrin tarihinde bir dönüm noktası olmuştur. Deprem, İstanbul’un sadece fiziksel yapısını değil, sosyal ve ekonomik hayatını da derinden etkilemiştir. “Küçük Kıyamet” olarak anılan bu felaket, İstanbul’un deprem gerçeğiyle yüzleşmesine ve gelecekteki depremlere karşı daha hazırlıklı olmasına katkı sağlamıştır. Ancak, İstanbul’un günümüzdeki güvensiz binalar gerçeği düşünüldüğünde, tarihten ders çıkarmanın ve geçmiş hataları tekrarlamamanın önemi hala geçerliliğini korumaktadır.
Kaynaklar:
Ambraseys, N. N. (2009). The Earthquake of 1509 in the Sea of Marmara, Turkey, Revisited. CiteSeerX.
Daily Sabah. (2020). A glimpse of doom: Istanbul’s earthquakes in history.
EFFECTS OF EARTHQUAKES ON ISTANBUL’S SOCIAL LIFE. (t.y.). istanbultarihi.ist.
Evliya Çelebi (2024). Evliya Çelebi Seyahatnamesi. DergiPark.
Gistly. (2025). İstanbul 1509 Earthquake: Catastrophe of the Past and Warning for the Future.
News
Tarihten Notlar
Tarihten Notlar
Tarihten Notlar
Tarihten Notlar
Tarihten Notlar
Tarihten Notlar
