Dünyanın 7 Harikası ; Bir Tanrıçanın Gözyaşı: Artemis Tapınağı’nın İhtişamlı Yıkılışı

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

O, sadece bir yapı değildi; o, bir şehrin kimliği, bir inancın sembolü ve insan dehasının en parlak yansımasıydı. Beyaz mermerden sütunları, altın ve fildişi heykelleriyle, bir tanrıçanın evi olarak yükseliyordu. Ancak onun hikayesi, aynı zamanda bir insanın şöhret hırsının ve doğanın yıkıcı gücünün trajik bir öyküsüydü: Artemis Tapınağı.

Bugün, bu kayıp harikanın peşine düşeceğiz. Efes’in görkemli günlerinden, tapınağın inşasındaki inanılmaz detaylara, bir kundakçının hırsıyla gelen yıkıma ve tapınağın yeniden doğuşuna kadar her şeyi hikayeleştirerek ve bilimsel verilerle destekleyerek anlatacağız. Bir tanrıçanın gözyaşına tanıklık etmeye hazır mısınız?

Efes’in Kalbi: Bir Şehrin Kimliği ve Tanrıçanın Evi

Artemis Tapınağı’nın hikayesi, M.Ö. 6. yüzyılda, bugünkü Türkiye’nin İzmir ilinde yer alan, antik Yunan’ın en zengin ve en önemli şehirlerinden biri olan Efes’te başlar. Efes, sadece bir liman kenti değil, aynı zamanda bereket ve doğa tanrıçası Artemis’e (Roma mitolojisindeki Diana) adanmış kutsal bir merkezdi (Seiterle, 2006, s. 45). Efesliler, tanrıçalarının korumasına inanıyor ve onun şerefine, dünyanın daha önce görmediği bir yapı inşa etmeyi arzuluyorlardı.

Bu arzu, Lydia Kralı Kroisos’un finansal desteğiyle birleşince, rüya gerçek oldu. Mimar Kersifron ve oğlu Metagenes tarafından tasarlanan tapınağın inşası için en kaliteli mermerler ve malzemeler kullanıldı. Ancak tapınağın bulunduğu alan, bataklık bir zemin üzerine kuruluydu. Bu durum, mimarların karşılaştığı ilk büyük zorluktu. Çözüm, bataklığın üzerine kömür ve koyun derisi tabakaları sererek zemini sağlamlaştırmak oldu. Bu dahiyane mühendislik çözümü, tapınağın depremlere karşı direncini artırmayı amaçlıyordu (Henderson, 2005, s. 98). Bu sebep-sonuç ilişkisi, tapınağın inşasında sadece estetiğe değil, aynı zamanda dayanıklılığa da ne kadar önem verildiğini gösterir.

Mermerin Zaferi: Tapınağın Görkemli Mimarisi

Artemis Tapınağı, tamamen mermerden inşa edilmiş ve mimari ihtişamıyla tüm Antik Dünyayı büyülemişti. Yapı, geniş bir platform üzerine yerleştirilmiş, 127 adet İyonik stildeki mermer sütunla çevriliydi. Her bir sütun, 18 metre yüksekliğinde ve yüzeyleri, heykeltıraşlar tarafından oyulmuş kabartmalarla süslenmişti.

• Büyüklük ve Detay: Tapınak, 115 metre uzunluğunda ve 55 metre genişliğindeydi. Bu büyüklük, onu Antik Yunan’ın en büyük tapınaklarından biri yapıyordu. İçeride, Artemis’in çok memeli heykeli duruyordu. Bu heykel, tanrıçanın bereket ve doğurganlık yönünü temsil ediyordu. Heykelin kendisi altın, fildişi, abanoz gibi değerli malzemelerle süslenmişti.
• Işıltılı Görünüm: Tapınağın çatısı, sedir ağacından yapılmış ve bronz kiremitlerle kaplanmıştı. Güneş ışığı altında parlayan bu yapı, uzaktan bile görülebilen bir ışıltı yayıyordu. (Pliny the Elder, Natural History, 36. Kitap, 21. Bölüm).

Bu mimari detaylar ve kullanılan lüks malzemeler, tapınağın sadece dini bir merkez değil, aynı zamanda Efes’in zenginliğinin ve gücünün bir sembolü olduğunu gösterir. Tapınak, aynı zamanda bir banka ve bir pazar yeri olarak da hizmet veriyor, bu da onu şehrin ticari ve sosyal hayatının kalbi yapıyordu.

Bir Kundakçının Hırsı ve Bir Tanrıçanın Gözyaşı

Tapınağın görkemli hikayesi, M.Ö. 356 yılının 21 Temmuz’unda, tüm dünyanın gözü önünde trajik bir şekilde son buldu. O gece, Herostratus adında bir Efesli, adını tarihe yazdırmak için akıl almaz bir eylemde bulundu. O, tapınağı ateşe verdi (Strabon, Geographica, 14. Kitap, 1. Bölüm).

• Şöhret Hırsı: Herostratus’un amacı, hiçbir zaman hatırlanmayacak sıradan bir hayat yaşamak yerine, “en güzel tapınağı yakarak” adını sonsuza dek duyurmaktı. Bu trajik sebep-sonuç ilişkisi, bir kişinin bencilliğinin ve hırsının ne kadar büyük bir kültürel mirası yok edebileceğini gösterir.
• “Büyük İskender’in Doğum Gecesi”: Efsaneye göre, tapınağın yakıldığı gece, Büyük İskender’in doğduğu geceydi. Romalı yazar Plutarkhos, “Artemis çok meşguldü, Büyük İskender’in doğumuna yardım ediyordu, bu yüzden kendi tapınağını koruyamadı” diyerek, olaya mitolojik bir boyut katmıştır. (Plutarch, Life of Alexander, 3. Bölüm).

Yangın, tapınağın ahşap çatısını hızla sardı ve kısa sürede tüm yapıyı alevler içinde bıraktı. Yıllar süren inşaat ve emek, sadece bir gecede küle döndü. Efesliler, bu olayın ardından Herostratus’u yakaladı ve onu idam ettirdi. Adının bir daha anılmaması için de bir kanun çıkardılar, ancak bu yasak, Herostratus’un adının günümüze kadar ulaşmasını engelleyemedi.

Yeniden Doğuş ve Sonsuz Kayıp

Efesliler, bu trajedinin ardından hemen tapınağı yeniden inşa etme kararı aldı. Tapınak, daha da görkemli ve büyük olacak şekilde yeniden tasarlandı. Mimar Scopas tarafından yönetilen bu ikinci inşaat, Büyük İskender’in de finansal desteğini aldı. İskender, tapınağın masraflarını karşılamayı teklif etti, ancak Efesliler “Bir tanrı, başka bir tanrıya tapınak inşa etmez” diyerek bu teklifi reddetti (Vitruvius, De Architectura, 7. Kitap, Giriş).

Yeniden inşa edilen tapınak, eskisinden daha büyük ve daha görkemliydi, ancak bu da son olmadı.

• Roma Dönemi ve Gotların İstilası: Tapınak, M.S. 3. yüzyılda, Gotların istilası sırasında bir kez daha yıkıma uğradı.
• Hristiyanlık Dönemi: Hristiyanlığın bölgede yayılmasıyla birlikte, Artemis’e olan inanç azaldı ve tapınak, bir inanç merkezi olmaktan çıktı. M.S. 401 yılında, Aziz John Chrysostom tarafından yönetilen bir kalabalık tarafından tamamen yok edildi. Tapınağın kalıntıları, Roma İmparatorluğu’nun diğer yapıları için bir taş ocağı olarak kullanıldı (Jones, 1999, s. 120).

Bugün, Efes’teki tapınaktan geriye sadece bir tane onarılmış sütun kalmıştır. Bu tek sütun, bir zamanlar tüm dünyanın hayran olduğu bir harikanın hüzünlü bir hatırasıdır.

Sonuç

Artemis Tapınağı, sadece bir mimari başarıdan ibaret değildi; o, insanlığın sanata, inanca ve doğaüstü olana olan tutkusunun bir sembolüydü. Bir kundakçının hırsıyla gelen yıkımı ve doğanın gücünü gösterdi.

Günümüzde, Efes’te ayakta kalan tek bir sütun, bir zamanlar dünyanın en görkemli yapılarından biri olan bu harikanın hikayesini fısıldıyor. O, bir tanrıçanın gözyaşı ve aynı zamanda insanlığın hem yaratıcı hem de yıkıcı potansiyelinin bir kanıtıdır. Artemis Tapınağı, bir efsane olarak varlığını sürdürmeye devam edecektir.

Kaynakça

1. Henderson, J. (2005). The Ancient World: Architecture and Urbanism. Thames & Hudson.
2. Jones, A. H. M. (1999). The Later Roman Empire, 284–602: A Social, Economic and Administrative Survey. Johns Hopkins University Press.
3. Pliny the Elder. (Natural History, Çev. H. Rackham). Harvard University Press. (Orijinal eser M.S. 1. yüzyılda yazılmıştır).
4. Plutarch. (Life of Alexander, Çev. B. Perrin). Harvard University Press. (Orijinal eser M.S. 1. yüzyılda yazılmıştır).
5. Seiterle, D. (2006). Artemis: The Ancient Temple at Ephesus. Ancient History Magazine, 12(1), 43-48.
6. Strabon. (Geographica, Çev. H. L. Jones). Harvard University Press. (Orijinal eser M.S. 1. yüzyılda yazılmıştır).